Дата публикации
Қазақстанда медициналық және білім беру ұйымдарын қоса алғанда, биометриялық сәйкестендіру жүйесін (БИ) енгізуде мекемелердің саны артып келеді. Бастамашылардың айтуынша, бұл технология қауіпсіздік пен процесті бақылауды арттыруға бағытталған, бірақ ол азаматтар арасында көптеген сұрақтар мен алаңдаушылық тудырады.
Мамандар ықтимал қауіптер мен биометриялық деректерді пайдалануды қатаң бақылау қажеттігін ескертеді.
BI қайда және қалай енгізіледі?
– 2025 жылдың басынан еліміздің барлық ауруханаларында Face ID жүйесін енгізу жоспарлануда. Денсаулық сақтау министрлігінің хабарлауынша, Астанада пациенттердің қаралуы туралы есептерді бұрмалаумен күресу мақсатында жаңа жоба іске қосылды.
Биометрика бюджет қаражаты мен сақтандырылған азаматтардың жарналарын мақсатсыз пайдаланудың алдын алуға көмектесуі тиіс.
Астанада пилоттық жоба аясында тіркеуге қатысты 46 мыңнан астам заң бұзушылық анықталды. 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап жоба бүкіл елге тарайды деп жоспарлануда.
– Білім министрлігі студенттердің жатақханаларына кіруді бақылау және бейтаныс адамдардан қорғау үшін биометриялық сәйкестендіруді енгізуді жоспарлап отыр. Тиісті құжат «Ашық заңды және заңды тұлғалар» бөлімінде орналастырылған.
Жатақханадағы Face ID жүйесі бөтен студенттік билетті пайдалану жағдайларын жоюға және мемлекеттік тапсырыстарды орналастыру жүйесіндегі ашықтықты арттыруға тиіс.
Білім министрлігінің құжаттарына сәйкес, студенттер айына кемінде 72 сағат жатақханада тұруы керек. Бұл талап бұзылған жағдайда қаражат бюджетке қайтарылады.
– Сонымен қатар, Қазақстанда қолданушыларды өздерінің биометриялық деректерін, мысалы, бет бейнесін беруге, ұялы байланыс қызметіне қосылуға және интернетке кіруге міндеттеу жоспарлануда.
Ұялы байланыс қызметтерін көрсетуге шарт жасасуға ниет білдірген әрбір абонент осы деректерді ұсынуы керек.
Жаңа бастама абоненттік нөмірлер бойынша басқа адамдардың жеке деректерін тіркейтін және қаржы секторында қылмыс жасайтын алаяқтармен күресумен түсіндіріледі.
– Бұл тізімде Qazyna Face жобасын айтпай кетуге болмайды. Қызылорда облысындағы балабақшаларда ата-анасының рұқсатынсыз балалардың биометриялық деректерін жинайтын Face ID пилоттық жобасы бір жылдан астам уақыт бойы жұмыс істеп келеді.
Мұғалімдер күн сайын таңертең балаларды суретке түсіріп, деректерді қалалық білім бөліміне жібереді. Ата-аналар мен құқық қорғаушылар мұндай әрекеттердің заңсыздығына алаңдаушылық білдірді.
Eurasian Digital Foundation (EDF) сарапшылары Қазақстандық мектепке дейінгі білім беру қауымдастығының өтініші бойынша Qazyna Face пилоттық жобасы бойынша өздерінің заңды ұстанымдарын тұжырымдап, білдірді. Жоба заңдылық тұрғысынан күрделі сұрақтар туғызады. Ата-ананың келісімінің болмауы деректер жинауды заңсыз етеді, бұл балалар мен олардың ата-аналарының құқықтарын бұзады.
Қор мамандары деректерді сақтау және қорғау мәселелерінде ашықтық жоқтығына да назар аударады. Балалардың биометриялық деректері сақталатын дерекқорлардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша шаралардың қабылданғаны туралы ақпарат жоқ.
EDF сарапшылары биометриялық жүйелерді енгізу кезінде балалар мен ата-аналардың құқықтарын сақтаудың маңыздылығын атап көрсетеді. Деректер қауіпсіздігінің тиісті шараларын қолданбау кибершабуылдар мен деректерді бұзуды қоса алғанда, ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін.
Осы оқиғаларға байланысты сарапшылар Қазақстан билігін биометриялық жүйені енгізу кезінде абай болуға шақырады. Барлық тәуекелдерді мұқият талдау және азаматтардың құқықтарын қорғау және олардың деректерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін нақты заңнамалық базаны құру қажет.
Өз кезегінде Мәжіліс депутаты Екатерина Смышляева Қазақстан үкіметіне мемлекеттік және банктік қызметтерді алу кезінде қолданылатын қауіпсіздік пен деректерді қорғауды қамтамасыз ететін мемлекеттік BI жүйесін әзірлеуді ұсынды.
Ол мемлекеттік анықтамалық мәліметтер базасын құру және аутентификацияның баламалы әдістерін таңдаған азаматтардың құқықтарын қорғау қажеттігін алға тартады.
(мәтінді аудару автоматты түрде жүзеге асырылады)
